ANXIETY AWMZIA-LEH HMACHHAWN DAN

Anxiety hian tunlaiin mi a tibuai nasa hle mai a, kan nitin nunphawng a tibuai nasa hle bawk a. Anxiety Disorder – 1 naah khan enge maw chen Anxiety awmzia kan ziak lang tawh a, tun tumah pawh tlem han ziak lang leh ta ila.

ANXIETY AWMZIA

Enge ni Anxiety chu ?

Anxiety hi chi hrang hrang a awm a, hlawm lian chi ngaah then a ni a, (five major types of anxiety disorders). Generalized anxiety disorder (GAD), panic disorder, post traumatic stress disorder (PTSD), social anxiety disorder, obsessive compulsive disorder (OCD) te an ni a. Heng anxiety hrang hrang zinga lar (common) ber Generalized anxiety disorder (GAD) chungchang hi kan zir dawn a ni.

Anxiety awmzia chu huhphurhna, lungngaihna, hlauhna, hlauhthawnna tihna mai a ni a. Hetiang hi chu mi zawng zawngin kan nei vek a ni. Huhphurhna nei lo, lungngai thei lo, hlauhna leh hlauhthawnna nei lo mihring kan awm awm love. Mi pangai chuan Anxiety chu kan nei vek a ni. Anxiety tih hi Mizo tawngin dah ta zawk ila, huhphurhna, lungngaihna, hlauhna leh hlauhthawnna tiin sawi ta zawk ila kan zia awm zawk deuh awm mange.

Anxiety awmzia Entirnan: Exam huhphurhna (Anxiety), Motor chuan hlauhna/ huhphurhna (Anxiety) Hna dil Inter View huhphurhna (Anxiety), Mipui hmaa din huhphurhna (Anxiety), kan hmaa thil lo awm tur huhphurhna tiin khaikhawm mai ila tha awm e. Hetianga hlauhthawnna (Anxiety) lo awm thin te hi chu a hun a liam rualin a reh leh mai thin a ni.
Entirnan: Exam a zo a, Exam huhphurhna a reh mai. Motor kan chuang zova, Motor chuan hlauhna chu a reh leh mai, chutiang zelin a dang ho pawh.

A nih leh Anxiety chuan engatinge min tibuai si ?

Min tibuai chhan chu a Disorders vang a ni. Mitinin kan nei sa Anxiety chu enge maw avangin a Disorders ta a, Anxiety Disorders a nih chiahin chu chuan min tibuai ta a ni. Disorders tih awmzia chu Mizo tawngin, nihtur ang ni lo emaw, felhlel, buai, emaw tiin sawifiah ta ila a tha awm e. A awmzia chu phawk zo chiah lo mai thei bawk e.

Engvang pawh nise, kan nuna harsatna hrang hrang lo thleng chuan kan rilru nasa takin a kaihruai a, mahni inrin tawkna te kan hloh tan a. A thim zawngin thil kan ngaihtuah a. Chu chu kan chhungril nun (Subconscious mind) ah a in-Registered ta thin a. Tichuan a duh hun hunah min tibuai ta thin a ni. Anxiety hi a lo rei deuh hnuah phei chuan kan lo Panic ta thin a, taksaah symptoms (Physical Symptoms) hrang hrang neiin a lang chhuak ta thin a ni. Rilru lam harsatna/natna chu taksaah symptoms (Physical Symptoms) hrang hrang a lo lang chhuak thin chu Conversion Disorder an ti thin a ni. 

Panic disorder:

Panic disorder-ah chuan thawklehkhatah hlauhthawnna nasa takin a rawn tlakbuak a, rei vak lovah a reh leh mai thin. A reh hnu chuan an pangngai ve leh mai thin a. A then te erawh chu nileng deuh thawin an nuam lo phah ve thei bawk. A then erawh chuan a lo lang leh ang tih hlauhna an nei thin a, a nasaah phei chuan pawn chhuak ngam lo khawpin a awm thei a ni. Zanah tui taka muthil lai ten hrawkah hnawhtu awm angin kan hria a, chu chuan min tiharh a, kan hlauthawng a, a Panic zui ta thin te pawh a awm thei bawk a. Heng hlauhna rawn tichhuaktu hi sawi fak tur a awm lo. Hlauhthawnna chu a hnuaia tarlante nen hian a lang chhuak thin.

  • Lungphu rang leh phu dup dup.
  • Lungphu ri benga hriat tlata inhriatna.
  • Thawk harsa, thaw hlei thei lo.
  • Awm na/ Awm chhung na leh Awm tawt.
  • Lu hai, nghet lo, tlu mai dawna inhriatna. (Kawng kal lai pawhin Lu hai, tlu tura inhriatna).
  • Lu na lutuk, (Puak mai tur anga na te pawh awm thin).
  • Thi mai dawna inhriatna.
  • Thlan tla zawih zawih.
  • Khurh zawih zawih.
  • Pum nuam lo leh luak chhuak / Pum na, Pumpui thip. (A then chu luak tur awm mang lova Uak vak vak ang chi te).
  • Kut ke mu leh chawmawlh.
  • Kut ke hit/vawt thlur mai te.
  • Sa pup pup leh vawt serh serh a inhriatna.
  • Nilenge taksa nuam lo.
  • Dar na/kham.

Enkawl dan.

1.Damdawi leh Counselling hmangin enkawl dam theih a ni: A nasa lutuk tawh emaw, Anxiety rei tawh emaw a nih chuan Psychiatrist damdawi hman a ngai thin a. Chumi rual rualin Counselling hi a pawimawh hle bawk. Anxiety emaw Depression emaw, a tantirh lam a nih chuan damdawi hmang kher lovin Counselling hmang ringawt pawhin a enkawl dam theih a ni.

2.Cognitive behavior therapy (CBT): CBT hi Counseling techniques pakhat a ni a. CBT hi Anxiety disorder-ah hian a tangkai hle a. Tih dan kawng hrang hrang a awm a, a pawimawh zualte chu – hlauhthawnna nasa lutuk avanga taksa tang leh kham lutuk sawizawina leh thawkdan inzirtirna (relaxation technique) leh rilru put hmang tih danglam (Cognitive restructuring) te an ni. An rilru put hmang tidanglam tur chuan an natna awmzia chiang taka hrilhfiah an ngai a, an thil hlauhthawn thinte pawh a hlauhawm lohna laite kawhhmuha an ngaihtuah dan kawng dang thlir dan zau zawk kawhhmuh te, mahni inthlamuan dan te zirtir a pawimawh.

3.Psychotherapy: Psychotherapy-ah hi chuan pawn lam atanga rilru lama hlauhthawnna leh thlaphanna thlen theitu harsatna hrang hrang awm thei leh awm te sawipui a, chin fel sak tum tur a ni.

4.Family therapy: Family therapy-ah hian chhungte hi an pawimawh hle a. An natnate hriatthiampui a ngai thin a. He hriatthiampuina hian nasa takin hma an sawn phah thei a ni.

5.Group therapy: Group therapy-ah hi chuan mahni natna anpuite nene harsatna han sawi hova infuih tawn hian nasa takin a pui thei bawk a ni.

6.Reprogramming: Reprogramming-ah chuan, engvang pawhin kan rilru ngaihtuahna a lo kal dik lova, hun rei tak atangin Depression leh Anxiety-in min tibuai tawh a. Entirnan – ‘keini ang Anxiety neite tan hian a buaithlak a ni, Anxiety nei ka ni, ka enkawl nasa tawh a dam thei lo, dam thei tawh dawn lo a ni ang,’ tiin kan hriat loh laiin rilru (Subconscious mind) a lo in-Programme tawh thin a, chu chu a dik zawnga Reprogramme tura pui tur a ni. Beiseina nei tawh lo beiseina thar nei leh thei tura tanpui tih ila, a fiah thei awm e.

7.Regular Exercise: Exercise lak hi tu tan pawh a tha hle a. Exercise lak hian kan thluak atangin hlimna chemical a ti chhuak thin a, a pawimawh hle a ni. Exercise kan lak result hmu tur chuan chawlhkar 4 – 8 chhung a ngai thin a. Exercise hi regular taka lak tur a ni a, nitin kan thei lo a nih pawhin chawlhkar khatah ni 5 tal chu Exercise lak tum tur a ni. Exercise lak thatna tam tak a awm a, kan sawi seng vek thei loah ngai ila tha awm e.

8.Mut that: Darkar 6 – 8 muthil theih a tha hle

9.Tui in that: Tui in that hi ngaih pawimawh tur a ni.

10.Ei leh in tih that: Kan taksa hriselna atana tha tur ang chi chaw tha ei that tur a ni.

11.Junk food: Junk food ang chi reng reng hi insum a tha hle. Depression leh Anxiety neite tan phei chuan ei loh theih a pawimawh.

12.Thingpui thlum: Thingpui thlum hi kan pumpui tan a tha em em lem lova, Depression leh Anxiety nei tan phei chuan in loh thei a tha hle. Zing thawh hlim kawruak lai phei chuan in miah loh tur a ni. Thingpui sen hang erawh hi chu a tha a ni awm e.

Conclusion.

Anxiety awmzia tlangpui leh a inven dan tlangpui kan hre thei ta a. Mimal nun leh chhungkaw min ti buaitu Anxiety lakah kan him theih nan leh Anxiety hmachhawn tur a, min tichaktu ni thei sela. Anxiety hi hlauh tur a ni lova, thlanchhiat san tum tur pawh a ni lova, do chiam tum tur pawh a ni lo. Hmachhawn mai tur a ni.

Note: Mental disorders a ni ngei em tih Diagnose hmasak phawt a tha.


FAQ.


Q.1. Pianthar tawh tan Anxiety natna a neih theih ve em?

Ans: Nei theih tehreng mai, mi tu pawh, eng sakhaw mi pawh nise, Anxiety natna a neih theih vek a ni.

Q.2. Anxiety hi tunlai natna a ni bik em?

Ans: Ni bik love, tun hma pawhin he natna hi chu a awm reng a, kan hre lo mai mai zawk a ni.

Q.3. Anxiety natna hi mi thatchhia hian an vei duh bik tih hi a dik em?

Ans: Dik lo, natna a nihna angin tu pawhin a vei thei a ni.




Source:

Pastoral Care and Counselling Training Paper, Mental Disorder. FG&CC, Mizoram Synod, 2012.

Self Experience.